جرثقیل دستی

مشخصات فنی جرثقیل دستی زنجیری

جرثقیل دستی زنجیری chain block دستگاهی مکانیکی برای جابه‌جایی عمودی بارهای سنگین است که با استفاده از نیروی دست کاربر، از طریق یک زنجیر کششی، عمل بالابری را انجام می‌دهد. این تجهیزات عموماً با ظرفیت‌های مشخصی مانند 0.5 تن، 1 تن، 2 تن، 3 تن، 5 تن و بالاتر عرضه می‌شوند. ارتفاع استاندارد لیفت برای اغلب مدل‌ها بین 3 تا 6 متر است، اما این مقدار قابل تنظیم بر اساس نیاز پروژه می‌باشد. زنجیر فولادی بار معمولا با گرید G80 یا بالاتر ساخته می‌شود تا مقاومت کششی و دوام آن در شرایط صنعتی تضمین شود. قلاب‌های بالایی و پایینی معمولاً دارای ضامن ایمنی (safety latch) هستند و در برابر بارگذاری بیش از حد، از تغییر شکل ناگهانی جلوگیری می‌کنند.

از منظر مشخصات مکانیکی، سیستم گیربکس این نوع جرثقیل های سقفی از چرخ دنده های دقیق ماشین کاری شده تشکیل شده که داخل پوسته‌ای فلزی با روکش ضد خوردگی قرار دارد. ضریب ایمنی در طراحی معمولاً 4:1 یا 5:1 است که به معنای توان تحمل چند برابری ظرفیت اسمی در شرایط خاص می‌باشد. بلبرینگ های صنعتی با روانکاری دائمی در محورهای داخلی به‌کار می‌روند تا نیاز به سرویس دوره‌ای کاهش یابد. وزن خالص دستگاه نسبت به ظرفیت آن متغیر است؛ به عنوان مثال یک chain block با ظرفیت 1 تن و ارتفاع لیفت 3 متر، وزنی در حدود 10 تا 12 کیلوگرم دارد. سیستم ترمز مکانیکی داخل دستگاه به گونه ای طراحی شده که در صورت قطع نیرو یا توقف ناگهانی، از سقوط بار جلوگیری کند.

اجزای تشکیل دهنده بلوک و بدنه

بلوک و بدنه ی جرثقیل دستی chain block از اجزایی تشکیل شده‌اند که طراحی آن‌ها با هدف تحمل بارهای عمودی و انتقال روان نیرو به زنجیر بار انجام شده است. بدنه معمولاً از فولاد پر کربن با پوشش ضد زنگ یا رنگ اپوکسی ساخته می‌شود تا در برابر رطوبت و اصطکاک مقاوم باشد. اجزای داخلی درون یک پوسته‌ی فلزی مقاوم قرار می‌گیرند تا از آسیب‌های محیطی محافظت شوند. این مجموعه به صورت کاملاً مکانیکی عمل می‌کند و در طراحی آن از اصول مهندسی دنده‌ای، ترمز اصطکاکی و انتقال زنجیری بهره گرفته شده است. بسیاری از این موارد پیش از فروش جرثقیل دستی استوک و کار کرده تعویض می شوند.

• بدنه فولادی – ساخته‌شده از ورق‌های ضخیم با پوشش ضد خوردگی برای مقاومت در محیط‌های صنعتی
• درپوش گیربکس – محفظه‌ی نگهدارنده‌ی دنده‌ها و مکانیزم انتقال نیرو از زنجیر دستی به چرخ دنده ها
• چرخ‌دنده اصلی (Load Gear) – دنده ی مرکزی برای انتقال گشتاور به زنجیر بار
• چرخ‌دنده هدایت‌گر (Guide Wheel) – مکانیزم تنظیم حرکت یکنواخت زنجیر بار در مسیر بالا یا پایین
• صفحه‌ی ترمز اصطکاکی – صفحه‌هایی با آلیاژ مقاوم که در برابر لغزش و سقوط بار، واکنش سریع نشان می‌دهند
• سیستم قفل کننده (Ratchet Pawl) – بخش ایمنی که از حرکت معکوس بار جلوگیری می‌کند
• زنجیر کششی (Hand Chain Wheel) – چرخ دستی متصل به زنجیر عملگر جهت انتقال نیرو توسط دست کاربر
• قلاب بالایی (Top Hook) – متصل به بدنه، برای آویزان کردن جرثقیل به سازه یا تیر باربر
• قلاب پایینی (Load Hook) – متصل به انتهای زنجیر بار، برای نگه‌داری و جابه‌جایی بار
• یاتاقان‌ها و بوش‌ها – برای کاهش اصطکاک داخلی و عملکرد روان چرخ دنده ها

برند های معتبر تولید کننده جرثقیل دستی

برندهای مطرح تولید کننده جرثقیل دستی زنجیری chain block در سطح جهانی عمدتاً در کشورهای صنعتی با سابقه‌ای قوی در تجهیزات بالابری فعالیت می‌کنند. برند هایی مانند Kito (ژاپن)، Yale (آلمان)، Vital (ژاپن)، CM – Columbus McKinnon (آمریکا)، و Elephant (ژاپن) در زمره‌ی معتبرترین تولیدکنندگان این محصول قرار دارند. این برند ها از استانداردهای بین‌المللی مانند ISO 9001، ANSI B30.16، DIN EN 13157، و CE Marking تبعیت می‌کنند. ضریب ایمنی در طراحی بیشتر این مدل ها 4:1 یا 5:1 است که نشان دهنده کیفیت مهندسی و قابلیت اطمینان بالا در حین کار با بارهای سنگین است. جدول زیر، مقایسه‌ای فنی و تقریبی از این برند ها برای ظرفیت‌های 1 تا 5 تن را نشان می‌دهد.

برند و کشور تولید کننده ماشین های حمل بار بر روی کیفیت و دوام کالا تاثیر بسیار زیادی دارند. بسیاری از کاربران برند را اولین فاکتور برای اطمینان از امنیت و دوام محصول در نظر می گیرند که البته این تصور دور از واقعیت نیز نمی باشد. در برخی از موارد قیمت خرید جرثقیل دستی کارکرده از برند های معتبر بالاتر از قیمت نمونه های چینی که بصورت نو در بازار عرضه می شوند می باشد.

تفاوت گرید دو رشته زنجیر دستی و زنجیر فولادی بار جرثقیل

در جرثقیل‌های دستی زنجیری chain block، دو نوع زنجیر اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد: زنجیر دستی آهنی (hand chain) و زنجیر فولادی بار (load chain). زنجیر دستی معمولاً از فولاد معمولی یا آلیاژ آهن کم کربن ساخته می‌شود و وظیفه‌ی آن انتقال نیروی دست کاربر به سیستم داخلی گیربکس جرثقیل است. این زنجیرها به دلیل عدم تحمل بار سنگین، تنها برای راه‌اندازی مکانیزم بالابر استفاده می‌شوند و طراحی آن‌ها بر اساس قطر، نرمی سطح، و شعاع انحنای مناسب برای چرخ زنجیر محرک صورت می‌گیرد. به دلیل عدم تماس مستقیم با وزن بار، مقاومت کششی پایین‌تری نسبت به زنجیر بار دارند و اغلب با روکش مشکی یا گالوانیزه سبک تولید می‌شوند.

در مقابل، زنجیر فولادی بار از فولاد آلیاژی با سخت‌کاری حرارتی بالا ساخته شده و مطابق با استانداردهای بین‌المللی مانند G80 یا G100 طراحی می‌شود. این زنجیر مستقیماً مسئول تحمل وزن بار است و باید در برابر کشش، خمش، و ضربه مقاومت بالایی داشته باشد. زنجیر بار معمولاً ضخامت بیشتری دارد، با دقت بالا ماشین‌کاری شده و با تست کشش 100٪ کنترل کیفیت می‌شود. در حالی که زنجیر دستی بیشتر روی ارگونومی تمرکز دارد، زنجیر بار عامل اصلی ایمنی در عملکرد دستگاه است. به همین دلیل، هرگونه آسیب یا خوردگی روی زنجیر فولادی بار باید بلافاصله بررسی و تعویض گردد، زیرا عملکرد ایمن chain block مستقیماً به سلامت این زنجیر وابسته است.

مزایا و موارد کاربری جرثقیل دستی در صنایع

جرثقیل دستی زنجیری chain block با تکیه بر مکانیزم انتقال دنده‌ای ساده و قابل‌اعتماد، به ویژه در محیط‌هایی که محدودیت دسترسی به برق یا تجهیزات سنگین وجود دارد، راهکاری اقتصادی و ایمن برای بلند کردن بارهای سنگین فراهم می‌کند. این دستگاه به دلیل وزن کم، حمل‌ونقل آسان و نیاز به نگهداری پایین، در پروژه‌های موقت، فضاهای محدود، یا محیط‌های مرطوب و خورنده بسیار کاربردی است. طراحی آن به گونه‌ای است که حتی در شرایط کاری غیر بهینه مانند انبارهای فاقد جرثقیل سقفی یا کارگاه های تعمیراتی با فضای کم، عملکرد یکنواخت و قابل پیش‌بینی ارائه دهد.

• کارگاه های ماشین سازی و تعمیرات صنعتی
• کارخانه های تولید قطعات فلزی و تجهیزات سنگین
• انبارهای ذخیره‌سازی با سقف کوتاه یا فاقد برق صنعتی
• پروژه‌های ساختمانی در ارتفاع یا فضاهای محدود
• سایت‌های حفاری، معادن روباز و زیرزمینی
• بخش تعمیر و نگهداری در نیروگاه ها و پالایشگاه ها
• کشتی‌سازی، بنادر و ایستگاه‌های بارگیری دریایی
• نصب و مونتاژ ماشین‌آلات در پروژه های EPC

سایز زنجیر فولادی در اتصال جرثقیل 1 الی 25 تن

بر خلاف زنجیر دستی که در سایز 6 میلیمتر بصورت گالوانیزه بکار می رود، سایز و تعداد رشته های زنجیر بار متغیر می باشند. در واقع با بالا رفتن ظرفیت وزنی جرثقیل دستی سایز و تعداد رشته های زنجیر G80 نیز تقویت می شود. البته این اطلاعات می تواند برای برند های مختلف با توجه به ضریب امنیتی Safety Factor که در تولید این ابزار صنعتی بکار می برند متغیر باشد. در زیر سایز و تعداد رشته های زنجیر بار برای جرثقیل در ظرفیت وزنی 1 الی 25 تن آورده شده است.

• ظرفیت 1 تن – قطر زنجیر 6 mm – تعداد رشته: 1
• ظرفیت 2 تن – قطر زنجیر 8 mm – تعداد رشته: 1
• ظرفیت 3 تن – قطر زنجیر 8 mm – تعداد رشته: 2
• ظرفیت 5 تن – قطر زنجیر 10 mm – تعداد رشته: 2
• ظرفیت 7.5 تن – قطر زنجیر 10 mm – تعداد رشته: 3
• ظرفیت 10 تن – قطر زنجیر 10 mm – تعداد رشته: 4
• ظرفیت 15 تن – قطر زنجیر 10 mm – تعداد رشته: 6
• ظرفیت 20 تن – قطر زنجیر 10 mm – تعداد رشته: 8
• ظرفیت 25 تن – قطر زنجیر 10 mm – تعداد رشته: 10

نحوه تبدیل جرثقیل دستی دو کاره قلاب دار به نمونه های چهار کاره با ترولی

تبدیل جرثقیل دستی دو کاره قلاب دار به حالت ریلی یک فرآیند ساده اما بسیار کاربردی در صنایع است که باعث افزایش کارایی و سهولت جابجایی بارهای سنگین می شود. در حالت عادی، جرثقیل دستی دو کاره دارای یک قلاب برای اتصال مستقیم به محل باربرداری یا به یک نقطه ثابت است و حرکت بار تنها به صورت عمودی انجام می شود. برای تبدیل این نوع جرثقیل به مدل ریلی، ابتدا قلاب بالایی جرثقیل باز یا جدا می شود و سپس دستگاه به یک ترولی متحرک متصل می گردد. این ترولی ها بر روی تیرآهن های استاندارد I یا H شکل نصب می شوند و به جرثقیل امکان حرکت افقی در راستای مسیر ریل را می دهند. این تغییر باعث می شود که بار به صورت همزمان در دو جهت عمودی و افقی حرکت داشته باشد و راندمان جابجایی در محیط های کارگاهی افزایش یابد.

برای انتخاب ترولی مناسب جهت این تبدیل، سه نوع اصلی وجود دارد که بسته به نوع کاربری می توان از آن ها استفاده کرد. ترولی دستی (Push Trolley) ساده ترین مدل است که با فشار دست حرکت می کند و برای کارهای سبک مناسب است. ترولی زنجیری (Geared Trolley) با استفاده از زنجیر کششی به کاربر این امکان را می دهد که کنترل دقیق تری روی حرکت بار داشته باشد و بیشتر برای بارهای نیمه سنگین کاربرد دارد. در نهایت ترولی موتوری (Motorized Trolley) بهترین انتخاب برای کارگاه های بزرگ و بارهای سنگین است و با استفاده از موتور الکتریکی عمل جابجایی افقی را با سرعت و سهولت انجام می دهد. انتخاب نوع ترولی بستگی مستقیم به وزن بار، طول مسیر حرکت و میزان دفعات استفاده از جرثقیل دارد.

دلایل و علائم خرابی و از کار افتادگی Chain Block

یکی از رایج ترین علائم خرابی در جرثقیل دستی زنجیری، ایجاد صداهای غیر عادی یا گیر کردن زنجیر در هنگام لیفتینگ است. این مشکل معمولا به دلیل فرسودگی یا آسیب دیدگی بلبرینگ ها و چرخ دنده های داخلی اتفاق می افتد. سایش چرخ دنده ها به مرور زمان باعث می شود عملکرد انتقال نیرو مختل شود و زنجیر به درستی حرکت نکند. همچنین در صورت خرابی قلاب بار یا قلاب اتصال بالایی، امکان رها شدن بار و خطرات جدی وجود دارد. برای جلوگیری از این مشکلات، توصیه می شود بلبرینگ ها و چرخ دنده ها به صورت دوره ای روغن کاری و بازرسی شوند و قلاب ها از نظر وجود ترک یا تغییر شکل بررسی شوند.

دومین نشانه اختلال در عملکرد جرثقیل دستی زنجیری، سختی یا عدم روان بودن حرکت زنجیر بار در مسیر خود است. این مشکل معمولا به دلیل زنگ زدگی زنجیر یا شکستگی در یکی از حلقه های زنجیر به وجود می آید. استفاده از زنجیر با کیفیت پایین یا نگهداری نامناسب در محیط های مرطوب باعث تسریع این فرآیند می شود. راهکار رفع این مشکل استفاده از زنجیرهای استاندارد با گرید 80 یا بالاتر، روغن کاری دوره ای و خشک نگه داشتن محل کار است. همچنین اگر زنجیر آسیب دیده باشد باید بلافاصله با نمونه سالم و استاندارد تعویض شود تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود.

مشکل دیگر که معمولا در جرثقیل های دستی قدیمی یا پر مصرف رخ می دهد، شکستگی یا فرسودگی سیستم ترمز داخلی (Brake System) است. این بخش وظیفه نگه داشتن بار در ارتفاع مورد نظر را دارد و خرابی آن می تواند باعث سقوط ناگهانی بار شود. رایج ترین دلایل خرابی ترمز، استفاده بیش از حد ظرفیت نامی دستگاه یا نفوذ روغن و گریس به داخل دیسک های ترمز است که باعث لغزش آن ها می شود. بهترین روش برای جلوگیری از این مشکل، استفاده از جرثقیل مطابق ظرفیت مجاز، سرویس دوره ای سیستم ترمز و تعویض دیسک های ترمز در صورت مشاهده علائم کاهش عملکرد است. رعایت این نکات فنی باعث افزایش طول عمر و عملکرد ایمن جرثقیل دستی زنجیری می شود.

هزینه دلاری تعمیرات و تعویض قطعات جرثقیل های دستی با قطعات اصلی

تعمیرات جرثقیل دستی زنجیری شامل بررسی و تعویض قطعات داخلی بلوک مانند چرخ دنده، زنجیر، چرخ هرزگرد، سیستم ترمز و بدنه نگهدارنده است. هزینه تعویض هر قطعه بسته به برند متفاوت است و برای برند VITAL حدود 30 تا 60 دلار، برای KITO بین 50 تا 90 دلار و برای ELEPHANT حدود 40 تا 80 دلار برآورد می‌شود.

مراحل تعمیر شامل جداسازی بلوک، بازرسی اجزای آسیب دیده، تعویض قطعات با نمونه اصلی، روغن‌کاری و مونتاژ مجدد است. مدت زمان تعمیر معمولاً بین 1 تا 3 ساعت متغیر است و با استفاده از قطعات اورجینال، ایمنی و طول عمر جرثقیل به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. نگهداری منظم و استفاده از قطعات اصلی باعث کاهش هزینه‌های تعمیرات دوره‌ای و کاهش ریسک خرابی ناگهانی می‌شود.